AIDS - Πάντα προφυλακτικό

Μισό αιώνα μετά το πρώτοεπιβεβαιωμένο κρούσμα και 3 δεκαετίες μετά την πρώτη επίσημη ανακοίνωση για τη μυστηριώδη και νέα, τότε, μεταδιδόμενη ασθένεια, οι τάσεις αύξησης των κρουσμάτων ακόμη και στην Κύπρο, αποδεικνύουνότι η ενημέρωση για το AIDS παραμένει ελλιπής -και η πρόληψή ακόμη περισσότερο…

Ήταν το 1959 όταν οι επιστήμονες κλήθηκαν για πρώτη φορά να εξιχνιάσουν ένα μυστηριώδη θάνατο που σημειώθηκε στο Κονγκό, με συμπτώματα τα οποία δεν ταίριαζαν με καμία γνωστή ασθένεια. Άλλη μία αναφορά σε θάνατο από παρόμοια συμπτώματα καταγράφεται το 1969 στο Σεντ Λιούις, ενώ στη δεκαετία του ’70 η νέα ασθένεια εξαπλώνεται ραγδαία στο Ζαΐρ, την Ουγκάντα και άλλα κράτη της Κεντρικής Αφρικής. Ακολουθούν σποραδικοί θάνατοι στη Νορβηγία, ενώ στη συνέχεια ο ιός περνά στην Αϊτή κι από εκεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τον Ιούνιο του 1981, η Αμερικανική κυβέρνηση με σύντομη δημόσια ανακοίνωση ανέφερε μια παράξενη ασθένεια η οποία παρατηρήθηκε σε ομοφυλόφιλους άνδρες στο Λος Άντζελες.

Η μάστιγα της ομοφοβίας

Τα πρώτα χρόνια που ξέσπασε η μάστιγα του ιού του AIDS, η εξάπλωσή του περιοριζόταν σχεδόν αποκλειστικά στους ομοφυλόφιλους, με αποτέλεσμα η νέα ασθένεια να χαρακτηρίζεται ως η «νόσος» ή ο «καρκίνος των ομοφυλόφιλων». Οι κοινωνικές συνέπειες της λανθασμένης αυτής αντίληψης οδήγησαν στην ομοφοβία, την έξαρση του ρατσισμού σε βάρος αυτής της πληθυσμιακής ομάδας, ακόμη και σε αυξημένη εγκληματικότητα σε βάρος των ομοφυλοφίλων. Σήμερα, ωστόσο, είναι γνωστό ότι η ετεροσεξουαλική επαφή είναι ο κύριος τρόπος μετάδοσης. Μάλιστα μία μόνο σεξουαλική επαφή με φορέα είναι αρκετή για να μολυνθεί κανείς από τον ιό. Η μόλυνση από τον ΗΙV δεν οδηγεί αμέσως στην ανάπτυξη του ΑΙDS, αλλά πιθανότατα να εκδηλωθεί ακόμα και οκτώ χρόνια αργότερα. Γι’ αυτό πολλές φορές όσοι έχουν προσβληθεί από τον ιό, μπορεί να μην το γνωρίζουν και να τον μεταδίδουν άθελά τους σε άλλους.

Τρομακτικές διαστάσεις πανδημίας

28 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους σε όλο τον κόσμο από τη μάστιγα του AIDS, σε διάστημα μικρότερο από 30 χρόνια. Άλλα 40 εκατ. έχουν νοσήσει. 11.000 νέες μολύνσεις καταγράφονται κάθε μέρα και σχεδόν 3 εκατ. ασθενείς πεθαίνουν κάθε χρόνο. Κάθε λεπτό ένα παιδί μικρότερο των 15 ετών μολύνεται. Η κατάσταση είναι πιο τραγική στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η επιδημία σκοτώνει σχεδόν 500.000 παιδιά το χρόνο, ωστόσο το βαρύτερο φόρο στη νόσο πληρώνουν οι γυναίκες στην Αφρική και την Ασία. Τουλάχιστον 2,3 εκατομμύρια παιδιά ζουν με τον ιό HIV σχεδόν στο σύνολο των φτωχών χωρών. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι το AIDS αποτελεί παγκόσμια πανδημία, ενώ η αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ για το AIDS τονίζει ότι η ενημέρωση πρέπει να συνεχίσει και μάλιστα να ενισχύεται συνεχώς.

Ραγδαία αύξηση στην Κύπρο

Μέσα σε ένα περιβάλλον παγκοσμιοποίησης των μεταφορών και των πληθυσμιακών μετακινήσεων, η μετάδοση του ιού σε κάθε γωνιά του κόσμου ήταν αναπόφευκτη. Στην Κύπρο έχουν διαγνωστεί 565 περιστατικά από το 1986 ως το 2007, συν 32 νέα οροθετικά περιστατικά που καταγράφηκαν μέχρι τον Οκτώβριο του 2008. Από το σύνολο των 565, οι μισοί σχεδόν είναι Κύπριοι και οι άλλοι μισοί αλλοδαποί (294 και 271 αντίστοιχα), με την αναλογία φύλου στους Κύπριους οροθετικούς να είναι 7 άνδρες προς 1 γυναίκα και στους αλλοδαπούς 1 άνδρας προς 1 γυναίκα. Αν και η μέση ετήσια συχνότητα μετρά 25 νέα περιστατικά κάθε χρόνο στην Κυπριακή Δημοκρατία, μία πιο προσεκτική ματιά στα στατιστικά στοιχεία της Μονάδας Επιδημιολογικής Επιτήρησης φανερώνει μία άλλη, πιο ανησυχητική όψη του προβλήματος: την τάση αύξησης των κρουσμάτων. Συγκεκριμένα, από 11 νέα περιστατικά το 1986, φθάσαμε να έχουμε 46 το 2007, ενώ τα περισσότερα κρούσματα (57,4%) διαγιγνώσκονται σε νέους ηλικίας 25-39%!

Τι είναι τελικά το safe sex ;

Μετά τον πανικό της δεκαετίας του ’80, την ομοφοβία και την επίρριψη ευθυνών στον νέο τρόπο ζωής με τη σεξουαλική απελευθέρωση και την αλλαγή πολλών ερωτικών συντρόφων, ήρθε ο εφησυχασμός και η αποσιώπηση. Σαν αποτέλεσμα, οι περισσότεροι νέοι σήμερα έχουν μπερδέψει εντελώς την έννοια του safe sex με την έννοια της αντισύλληψης. Τα τελευταία χρόνια, συνεπεία της αλλαγής των σεξουαλικών ηθών, το προφυλακτικό έχει επικρατήσει να θεωρείται απλά ένα από τα πολλά μέσα αντισύλληψης, δημιουργώντας την εντύπωση ότι τα αντισυλληπτικά χάπια ή η διακεκομμένη συνουσία αντικαθιστούν πλήρως το ρόλο του προφυλακτικού. Και μπορεί αυτό να ισχύει εν μέρει στο θέμα της αντισύλληψης, όμως το ρίσκο του ελεύθερου sex δεν είναι μόνο οι ανεπιθύμητες κυήσεις, αλλά και η μόλυνση από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως το AIDS, τα κονδυλώματα και τα χλαμύδια. Ας μιλήσουμε λοιπόν ξεκάθαρα. Ο λόγος που η ερωτική επαφή παραμένει ο κύριος τρόπος μετάδοσης της ασθένειας, είναι επειδή ο ιός βρίσκεται εν αφθονία στο σπερματικά υγρά του μολυσμένου ατόμου. Το προφυλακτικό είναι το μόνο μέσο που εξασφαλίζει ασφαλές σεξ, αφού εμποδίζει την ανάμειξη των υγρών κατά τη συνουσία ενώ έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι ο ιός δεν μπορεί να διαπεράσει το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένο.

Αισιόδοξες προβλέψεις

Αν και έχουν περάσει σχεδόν 30 χρόνια από τον εντοπισμό του HIV, δεν έχει υπάρξει ακόμη ούτε εμβόλιο εναντίον του ιού ούτε θεραπεία για το AIDS. Ωστόσο, μία νέα γενιά φαρμάκων έχει αυξήσει δραστικά το προσδόκιμο όριο ζωής των φορέων του ιού. Από το 2001 μέχρι σήμερα έχουν δοκιμαστεί τουλάχιστον 20 διαφορετικά πρότυπα εμβολίων. Οι επιστήμονες δηλώνουν αισιόδοξοι και πιστεύουν ότι θα βρουν σύντομα το κατάλληλο εμβόλιο που θα σταματά την καταστροφική δράση του ιού, ακόμη κι αν δεν καταφέρνει να προφυλάξει τον οργανισμό από τη μόλυνση. Πρόσφατα, ο Γάλλος ιολόγος Λικ Μοντανιέ, βραβευμένος με το Νόμπελ Ιατρικής για την ανακάλυψη του ιού, δήλωσε ότι η δημιουργία ενός φάρμακου που θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τον ιό είναι θέμα 4-5 χρόνων, ενώ μετά την ανακάλυψη του φάρμακου η τροποποίησή του σε εμβόλιο θα είναι μια σχετικά απλή διαδικασία. Μέχρι να επιβεβαιωθούν όμως οι αισιόδοξες προβλέψεις, ο μόνος τρόπος για την πρόληψη του AIDS είναι ένας: Η ενημέρωση και το safe sex.

Τι είναι το AIDS ;

AIDS είναι τα αρχικά για το «Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσοποιητικής Ανεπάρκειας». Προκαλείται από τον ανθρώπινο ιό ΗΙV, ο οποίος επιτίθεται και καταστρέφει το ανοσοποιητικό σύστημα, κάνοντας τον οργανισμό επιρρεπή στις αρρώστιες. Συγκεκριμένα, διεισδύει στα βοηθητικά λεμφοκύτταρα Τ, που διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού ενάντια σε λοιμώξεις και καρκίνους. Ο ιός του ΑΙDS προκαλεί τη διάρρηξη των λεμφοκυττάρων Τ, που απελευθερώνουν μόρια του ΗΙV στο αίμα, με αποτέλεσμα να μολυνθούν και άλλα λεμφοκύτταρα Τ. Έτσι το σώμα μένει ανοχύρωτο σε «ευκαιριακές» ασθένειες όπως η πνευμονία και οι καρκίνοι, που επωφελούνται από την εξασθενημένη άμυνα του οργανισμού και οδηγούν στο θάνατο. Ο HIV φαίνεται ότι προήλθε από μετάλλαξη ενός ιού των πιθήκων, και πέρασε στον άνθρωπο μεταξύ 1926-1946.

Μύθοι και πραγματικότητες

Το AIDS μεταδίδεται:

- Από τη σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό
- Από τη χρήση κοινής σύριγγας, φαινόμενο συχνό μεταξύ τοξικομανών που είναι χρήστες ενδοφλεβίως χορηγούμενων ναρκωτικών ουσιών
- Από μεταγγίσεις με αίμα μολυσμένο
- Από έγκυο ασθενή του AIDS στο αναπτυσσόμενο έμβρυο μέσα στη μήτρα, ή κατά τον τοκετό από το μολυσμένο αίμα της μητέρας

Το AIDS ΔΕΝ μεταδίδεται:

- Από την καθημερινή, κοινωνική επαφή, τη χειραψία, το αγκάλιασμα, το απλό φιλί, τη συνάθροιση ατόμων
- Από την τουαλέτα
- Από τον ιδρώτα ή το σάλιο
- Από ρούχα, σκεπάσματα, πιάτα, ποτήρια, τηλέφωνα, μαχαιροπίρουνα
- Από τις πισίνες ή από τη θάλασσα
- Από κουνούπια ή άλλα έντομα