Πίσω από το οίκημα του αγροκτήματος απλωνόταν ο ελαιώνας. Μικρός -όχι πάνω από 120 δέντρα- ασημοπράσινος, θύμισε στον περιηγητή τις διακοπές του στην Ελλάδα και την κάτω Ιταλία. Σχεδόν ξέχασε πού βρισκόταν. Η τελευταία ταμπέλα που συνάντησε έγραφε "Devon, 14 μίλια" και τα αυτοκίνητα εξακολουθούσαν να έχουν το τιμόνι στη δεξιά πλευρά. Πραγματικά, παρά το παραπλανητικό φυσικό τοπίο, βρισκόταν ακόμη στη Βρετανία.
Τα τελευταία χρόνια, το θερμότερο -σε σχέση με άλλες περιόδους- κλίμα της "γηραιάς Αλβιόνας", έχει επιτρέψει την ερασιτεχνική καλλιέργεια ελαιόδεντρων, η οποία αποκτά ολοένα και περισσότερους φανατικούς. Εκτός από τον μικρό ελαιώνα στο Χόνιτον του Ντέβον, ελαιόδεντρα καλλιεργούνται (σε μικρούς αριθμούς ή και μονάδες) πάνω σε ...ταράτσες στο κεντρικό Λονδίνο, στο Ντάρτφορντ,στο Χερτφορντσάιρ, το Ντόρσετ και το Κόλτσεστερ, στο Μπέλφαστ (Ιρλανδία) κι αλλού.
Το Ηνωμένο Βασίλειο αποκτά και τους αμπελώνες του (σήμερα περίπου 400, με ετήσια παραγωγή 2,1 εκατ. φιαλών), αλλά και καλλιέργειες παραδοσιακά μεσογειακών φυτών και βοτάνων. Η λεβάντα, π.χ., καλλιεργείται ήδη με επιτυχία στην ανατολική Αγγλία και τη νότια Βρετανία, με προοπτική μέχρι το 2030 να βάψει ...μωβ πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις, καθώς ολοένα και περισσότεροι Βρετανοί αγρότες σπεύδουν να εκμεταλλευτούν τα μακρύτερα/θερμότερα βρετανικά καλοκαίρια.
Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με πρόσφατες προβλέψεις του Διεθνούς Ινστιτούτου Βιοποικιλότητας (BI 2009), λόγω κλιματικής αλλαγής, κάποιες από τις καλλιέργειες στην Ελλάδα ενδέχεται μελλοντικά να χαθούν, ορισμένες θα μετατοπιστούν βορειότερα, ενώ θα καλλιεργηθούν άλλα είδη, τα οποία σήμερα ευδοκιμούν στη Β.Αφρική (π.χ., μπανάνες). Πόσο ρεαλιστική είναι, όμως, αυτή η πρόβλεψη;
"Είναι πολύ δύσκολο να πούμε αν τα σενάρια αυτά για την κλιματική μεταβολή και τις επιρροές της στην Ελλάδα είναι ρεαλιστικά, αλλά παρατηρούμε κάποιες διαφοροποιήσεις", σημείωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ Οικολογίας Ανδρέας Μαμώλος, επίκουρος καθηγητής Γεωπονικής Σχολής ΑΠΘ.
'Οπως επεσήμανε, πριν από 30 χρόνια, "ελαιόδεντρα καλά-καλά δεν υπήρχαν στη Β. Ελλάδα, ενώ τα εσπεριδοειδή δεν άντεχαν το κλίμα", αλλά αυτό έχει αλλάξει ή αλλάζει και κάποιες καλλιέργειες (όπως και ορισμένα ζιζάνια) "πηγαίνουν βορειότερα". Πάντως, τίποτα δεν είναι απόλυτο, καθώς μπορεί η όποια αλλαγή να είναι παροδική ή συγκυριακή και ασφαλή συμπεράσματα είναι δυνατόν να εξαχθούν μόνο σε βάθος χρόνου.
Για παράδειγμα, το 2009 είχαμε τη μεγαλύτερη σε απόδοση καλλιέργεια σιταριού όλων των εποχών. Το ίδιο συνέβη και με άλλες καλλιέργειες. Κι αυτό σε μια εποχή που ακούγονται τόσο πολλά για την έλλειψη τροφίμων. Κατά τον κ.Μαμώλο, οι διαφοροποιήσεις στη γεωργία από την κλιματική αλλαγή ενδεχομένως δεν θα είναι τόσο συνταρακτικές, όσο αναμενόταν.
Θα δούμε όντως συστηματικές... μπανανοκαλλιέργειες στην Ελλάδα; «Λίγο δύσκολο», τονίζει, «καθώς ακόμη κι αν το κλίμα το επιτρέψει κάποτε, υπάρχει πάντα ο οικονομικός παράγοντας. Για να έρθει μια ριζικά νέα καλλιέργεια συστηματικά σε κάποια χώρα, απαιτούνται πάρα πολλά, πρώτα από όλα χρειάζεται υποδομή».
Δύο οι όψεις του νομίσματος της κλιματικής αλλαγής για την ελληνική γεωργία
Αν, όμως, τα σενάρια για την κλιματική αλλαγή αποδειχτούν σχετικά ρεαλιστικά; Τότε, το «νόμισμα» της κλιματικής αλλαγής για την ελληνική γεωργία ενδέχεται να έχει δύο όψεις: από τη μία, υπάρχουν εκτιμήσεις, σύμφωνα με τις οποίες οι αυξημένες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα (CO2) θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση αποδόσεων (καθώς τα φυτά χρειάζονται CΟ2 για να αναπτυχθούν).
Από την άλλη, εκτιμάται ότι θα "πιεστούν" εισροές όπως το νερό, σύμφωνα με τον λέκτορα της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ, Στέφανο Νάστη, ομιλητή, πρόσφατα, στο συνέδριο της Agrotica 2010.
"Σε σχέση με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην ελληνική γεωργία, το 2080, προβλέπεται (W.R.Cline, 2007) ότι, χωρίς τον υπολογισμό της θετικής επίδρασης του αυξημένου ατμοσφαιρικού CO2, η παραγωγή θα μειωθεί 7,8%, με κόστος περίπου 650 εκατ. ευρώ. Με συνυπολογισμό της επίδρασης του CO2 αναμένεται αύξηση παραγωγής κατά 6% (περίπου 500 εκατ. ευρώ)", επεσήμανε ο κ.Νάστης.
Κατά τον ίδιο, που επικαλέστηκε υπολογισμούς διεθνών μελετών τού 2006, 2008 και 2009, το πρόβλημα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής είναι ίσως απλούστερο να λυθεί από ό,τι αναμενόταν, αλλά απαιτεί πολιτική βούληση και διακρατική συμφωνία με καλή εφαρμογή ανά κράτος: "το κόστος μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου σε επιθυμητά επίπεδα εκτιμάται στο 1% της παγκόσμιας παραγωγής [...] με τον όρο ότι θα εφαρμοστούν καλά σχεδιασμένες πολιτικές. Συγκριτικά αναφέρεται ότι το κόστος διάσωσης του τραπεζικού συστήματος την περίοδο 2007-2009 ήταν περίπου το 5% της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής", σημείωσε, επικαλούμενος τις μελέτες.
Το καλύτερο εργαλείο για την εφαρμογή των απαιτούμενων μέτρων στην πράξη θεωρείται ότι είναι -με βάση τις σημερινές συνθήκες- ο καθορισμός της τιμής για τα δικαιώματα άνθρακα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ.Νάστη, για να λειτουργήσει σωστά το εργαλείο αυτό, εκτιμάται (Dancan 2009) ότι απαιτείται τιμή περίπου 30 ευρώ/τόνο, τη στιγμή που στην ευρωπαϊκή αγορά άνθρακα ETS, αυτή δεν ξεπερνά τα 13 ευρώ...
Ενθουσιώδεις οι Βρετανοί «ελαιοκαλλιεργητές»
Εν αναμονή των εξελίξεων, πάντως, οι "νεόκοποι" Βρετανοί και Ιρλανδοί "ελαιοκαλλιεργητές" δεν διστάζουν να εκφράσουν και ηλεκτρονικά τον ενθουσιασμό τους, σε σχετικές ιστοσελίδες.
Ο Σάιμον από το Ντάρτφορντ γράφει: "Αγαπούμε αυτό το δέντρο. Μας φέρνει στο μυαλό καλές αναμνήσεις από τις διακοπές μας στα ελληνικά νησιά".
Ο Τζον, καλλιεργητής τεσσάρων ελαιόδεντρων στο Μπέλφαστ, τα οποία αγόρασε από ...εκπτωτικό σούπερ μάρκετ, προσυπογράφει: "Για να είμαι ειλικρινής, εξεπλάγην που τα δέντρα επιβίωσαν. Στις σπάνιες περιπτώσεις, που ο καιρός εδώ είναι καλός, και μόνο το άρωμα των φύλλων αξίζει για να τα έχεις στον κήπο σου, σού επιτρέπει να ρίξεις μια ματιά στη Μεσόγειο".
Η Μέλανι, που καλλιεργεί τέσσερα μεγάλα ελαιόδεντρα σε τεράστιες γλάστρες στην ταράτσα της στο κεντρικό Λονδίνο δεν περιορίζεται στις αναμνήσεις μεσογειακών διακοπών: τα δέντρα παράγουν ήδη εκατοντάδες ελιές, που ετοιμάζεται να επεξεργαστεί, ώστε να γίνουν βρώσιμες! Ελιές Λονδίνου κανείς
