Νέες μεταφράσεις του Ρίτσου στα γερμανικά

100 χρόνια μετά τη γέννηση του ποιητή μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν φέτος στα γερμανικά οι κύκλοι "Μαρτυρίες" και "Μονοβασιά". Ένας Γερμανός ποιητής και κριτικός τους παρουσίασε αυτή την εβδομάδα σε μεγάλη εφημερίδα.

Γεμάτος δημοσιεύματα για την Ελλάδα αυτές τις μέρες ο ξένος τύπος, τη μια με τα επεισόδια στην Αθήνα ένα χρόνο μετά τα λεγόμενα «Δεκεμβριανά», την άλλη, κυρίως αυτή, με το δημοσιονομικό αδιέξοδο της χώρας. Στριγκοί απόηχοι από μια χώρα που σχοινοβατεί στο χείλος ενός απροσδιόριστου γκρεμού. Αυτή είναι κατά διαστήματα η αρνητική εικόνα της Ελλάδας που επιπλέει στην επιφάνεια των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ταυτόχρονα όμως παραπλέει και μιαν άλλη ελληνική εικόνα, βαθύτερη, θετικότερη και ανθεκτικότερη, τουλάχιστον στη γερμανική κοινή γνώμη. Είναι η εικόνα της αρχαίας Ελλάδας, όπου διαμορφώθηκε ένας πρωτοφανής για την εποχή του πολιτισμός, πρόδρομος του σημερινού ευρωπαϊκού. Ο λόγος για την Ελλάδα των φιλοσόφων, των ιστορικών και των ποιητών. Κυρίως των αρχαίων, αλλά κάθε τόσο και των νέων.

Η σταθερά της ποίησης

Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: Γιάννης Ρίτσος, Τα αρνητικά της σιωπής (γερμανική έκδοση, Suhrkamp 2001)

Η ποίηση μπορεί να συζητιέται ως απαιτητικό λογοτεχνικό είδος λιγότερο δημόσια, αλλά είναι μια σταθερά που έχουμε ίσως υποτιμήσει τη σημασία της, καθώς εναγωνίως, και ματαίως μέχρι σήμερα, αναζητούμε τους νεώτερους πεζογράφους μας που θα έκαναν διεθνή καριέρα και θα καταξιώνονταν στο γούστο του παγκόσμιου αναγνωστικού κοινού. Το παράδειγμα του Γιάννη Ρίτσου. 100 χρόνια μετά τη γέννησή του εκδόθηκαν φέτος στα γερμανικά δύο συλλογές του. Η Μονοβασιά από τον μεγάλο οίκο της Φραγκφούρτης Suhrkamp και οι Μαρτυρίες από τον μικρότερο, αλλά πολύ φιλότιμο και «μερακλή» Elfenbein του Βερολίνου. Η Μονοβασιά μεταφράστηκε από τον Klaus-Peter Wedekind που έχει επανειλημμένα ασχοληθεί με τον Ρίτσο και οι Μαρτυρίες από τον Günter Dietz που έχει βραβευθεί για τις μεταφραστικές επιδόσεις του στο έργο του Ελύτη. Και τα δύο βιβλία παρουσιάστηκαν αυτή την εβδομάδα στο πολιτιστικό ένθετο της μεγάλης εφημερίδας Frankfurter Allgemeine Zeitung από τον ποιητή και λογοτεχνικό κριτικό Harald Hartung.

Εξέγερση κατά του θανάτου

Τέρμα τώρα με τα πολλά και δυσπρόφερτα γερμανικά ονόματα που ενεπλάκησαν με τα δικά μας οικεία ελληνικά. «Λακωνικές αστραπές» επιγράφει το άρθρο του ο Hartung εννοώντας κυρίως τον επιγραμματικό χαρακτήρα των Μαρτυριών του Ρίτσου, την άμεση ποιητική αντίδραση στα ερεθίσματα που λέγαμε παλιότερα, στα προβλήματα που λέμε σήμερα του καιρού. Ο Γερμανός ποιητής διαπραγματεύεται τους δύο τόμους σαν το έργο ενός νεκρού ομότεχνου που έχει αναγνωρισθεί και η αξία του δεν είναι προς απόδειξη. Να, η συνολική αποτίμηση του Hartung για τον Ρίτσο: «Προτάθηκε πολλές φορές για το Νομπέλ Λογοτεχνίας, αλλά δεν τιμήθηκε μ’ αυτό ποτέ, σε αντίθεση με τον Σεφέρη και τον Ελύτη. Αυτό ακριβώς κάνει και πιο αξιοπρόσεκτη τη διεθνή απήχησή του. Η απήχηση αυτή άντεξε και τον θάνατό του. Η φήμη του Ρίτσου είναι η φήμη του ποιητή που αντιλαμβανόταν τη ζωή του σαν εξέγερση κατά του θανάτου. Το γεγονός ότι έδωσε αυτό τον αγώνα πολύν καιρό σαν αριστερός έχει σημασία για τους ιστορικούς της εποχής, αλλά η βαρύτητά του για το ίδιο το έργο του είναι μάλλον περιφερειακή.» Αυτά ο Γερμανός κριτικός. Ναι, λένε ότι μεταξύ άλλων αυτό διακρίνει επίσης τα μεγάλα έργα, το ότι ξεπερνούν τις συνειδητές προθέσεις και τις πεποιθήσεις του δημιουργού τους και λένε πολύ περισσότερα πράγματα και γι’ αυτό για πολύ περισσότερο χρόνο απ’ όσο τόλμησε να διανοηθεί ο ίδιος ο δημιουργός.