Οι βυζαντινές εκκλησίες της Άνω Κλειδωνιάς στην Ήπειρο.

Επτά κάτοικοι. Ο κυρ-Νίκος, ο Γιώργης, ο νεότερος κάτοικος του χωριού, ένα ζευγάρι κτηνοτρόφων, οι Κούγκουλοι, στο παραδοσιακό σπίτι βουκολικής κατασκευής με τη μοναδική καμινάδα που καπνίζει. Επτά βυζαντινές εκκλησίες, μνημεία, χαρακτηριστικά δείγματα μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής της Ηπείρου. Εγκαταλελειμμένα, ξεχασμένα, έρημα, "ζεστά" σε έναν τόπο ελάχιστα γνωστό.

Με θέα τους "Πύργους της Αστράκας", τους κοκκινωπούς βράχους του Πάπιγκου, το στόμιο του φαραγγιού Βίκου, τον Βοϊδομάτη και από την άλλη τη Νεμέρτσικα, ο παλιός - γνήσια ηπειρώτικος - οικισμός της Άνω Κλειδωνιάς σε υψόμετρο 1.000 μέτρων κρύβει έναν ανεκτίμητο θησαυρό. Διάσπαρτες εκκλησίες και μονές 16ου και 17ου αιώνα με ανεκτίμητες τοιχογραφίες στο εσωτερικό τους.

Ο περίπατος στο χωριό

Ο ορεινός οικισμός, που γεωγραφικά ανήκει στο Ζαγόρι και διοικητικά στην Κόνιτσα, αποτελεί το βορειότερο Ζαγοροχώρι. Μπαίνοντας στο χωριό, προχωρώντας το πλακόστρωτο καλντερίμι θα αντικρίσετε αριστερά και δεξιά σωριασμένα σπίτια. Η δυσκολία πρόσβασης (ο δρόμος άνοιξε μόλις το 2000) οδήγησαν τους κατοίκους να εγκαταλείψουν το χωριό και να εγκατασταθούν στους πρόποδες του βουνού, στο σημερινό χωριό.

Στη μικρή κεντρική πλατεία με τον πλάτανο, στο γνωστό ελληνικό τρίπτυχο "σχολείο, πλατεία, εκκλησία", δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας βρίσκεται το παλιό πέτρινο Σχολείο του μεσοπολέμου, όπου σήμερα στεγάζει τον λιτό, φιλόξενο και μοναδικό ξενώνα της οικογένειας του Νίκου Καμά. Ήταν πριν χρόνια όταν η οικογένεια του κύριου Νίκου έφτασαν εδώ και είδαν τα πέτρινα ερειπωμένα σπίτια του χωριού, αγνάντεψαν τη θέα και αποφάσισαν να μείνουν.

Από τη μικρή πλατεία θα συνεχίσετε το χωμάτινο δρόμο και στη διασταύρωση (με το χαρακτηριστικό δέντρο που ξεχωρίζει) θα στρίψετε δεξιά για τον Άγιο Νικόλαο. Ακριβώς από κάτω θα διακρίνετε τη μικρή εκκλησία των Αγ. Αποστόλων, η μόνη που είναι ανοιχτή και, δυστυχώς, απροστάτευτη. Μπαίνοντας από τη μικρή σιδερένια πόρτα θα παρατηρήσετε ακόμη και μέσα στο σκοτάδι το τέμπλο και τον ολόγραφο διάκοσμο. Προχωρώντας μέσα στο λιβάδι, θα φτάσετε στην άκρη της πλαγιάς και θα έχετε "στα πόδια σας" ένα απέραντο φυσικό χαλί με τον κάμπο, τον Βοϊδομάτη και φόντο τις πλαγιές της Νεμέρτσικας. Επιστρέφοντας στη διασταύρωση θα συνεχίσετε το δρόμο, περνώντας τη στροφή και μετά τις κεραίες θα βρείτε το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία και μία θέα από τις ομορφότερες προς τις κορυφές της Γκαμήλας και όλα τα Δυτικά Ζαγόρια (Αρίστη, Πάπιγκο, Άγιο Μήνα).

Τα εκκλησιαστικά μνημεία

Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρα

Από το μοναστήρι που υπήρχε άλλοτε εδώ, σήμερα μένει μόνο το Καθολικό του, που βρίσκεται στην ανατολική άκρη, πλάι στο μονοπάτι που οδηγεί στην Κλειδωνιά. Η εκκλησία, γνωστή στους ντόπιους ως "Σωτήρα", είναι μικρών διαστάσεων και περικλείεται με νεώτερο περίβολο. Πρόκειται για μονόχωρο κτίσμα. Όλες οι εσωτερικές επιφάνειες του ναού έχουν επιχριστεί. Η σωζόμενη αρχιτεκτονική μορφή της αψίδας του ναού οδηγεί στον 15ο αιώνα.

Άγιος Αθανάσιος

Ο ναός βρίσκεται στο δυτικότερο σημείο του χωριού και δεσπόζει στην κορυφή του ανηφορικού μονοπατιού που οδηγεί από τα Καλύβια στην Κλειδωνιά. Από πλευράς αρχιτεκτονικού τύπου κατατάσσεται στους λεγόμενους σταυρεπίστεγους ναούς. Η εξωτερική όψη του μονόκλιτου ναού παρουσιάζει την τυπική μορφή μεταβυζαντινών ναών της Ηπείρου. Ο ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες, αλλά δεν σώζονται όλες. Σύμφωνα με μία από τις σωζόμενες, ο ναός και οι τοιχογραφίες του ανήκουν στα 1617. Περπατώντας μέχρι την άκρη θα δείτε την επιβλητική θέα σε ολόκληρο τον κάμπο.

Άγιος Νικόλαος

Η κοιμητηριακή εκκλησία του οικισμού, στη συστάδα των δέντρων, ακολουθεί αρχιτεκτονικά διαφορετικό τύπο. Πρόκειται για βασιλική με τρούλο μεγάλων διαστάσεων. Στη νοτιοανατολική πλευρά του ναού σώζεται και η ένδειξη της ακριβούς χρονολόγησης του μνημείου, γραμμένη με κεραμίδια (1620). Ιδιομορφία παρουσιάζει ο ζωγραφικός διάκοσμος του εσωτερικού, διότι μόνο ο τρούλος με τα στηρίγματά του και το τεταρτοσφαίριο της ημικυκλικής κόγχης έχουν τοιχογραφηθεί. Θα βρεθείτε στον ναό συνεχίζοντας τον χωμάτινο δρόμο από την πλατεία του χωριού και θα στρίψετε δεξιά στη διασταύρωση που θα βρείτε.

Άγιοι Ανάργυροι

Το παλαιό διαλυμένο μοναστήρι βρίσκεται στη χαράδρα του Βίκου, στη θέση "Κλειδί". Το Καθολικό είναι μονόχωρο μικρό κτίσμα, σχεδόν τετράγωνο, χτισμένο στο βράχο της λοφοπλαγιάς, καλύπτεται δε στο κέντρο με χαμηλό τρούλο. Ο ναός είναι κατάκοσμος με τοιχογραφίες, αλλά δεν είναι σε καλή κατάσταση και σε ορισμένα σημεία μάλιστα έχουν εκπέσει μεγάλα τμήματα. Ο ναός διασώζει το αρχικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Από την κτητορική επιγραφή του δυτικού τοίχου πληροφορούμαστε το έτος κτίσης του ναού (1658).

Μονή Αγίων Αποστόλων

Έχοντας στο βάθος την οροσειρά της Τύμφης, ο ναός βρίσκεται σε μικρή απόσταση, στα ανατολικά του Αγίου Νικολάου και είναι η μοναδική εκκλησία που παραμένει ανοιχτή και απροστάτευτη. Από το διαλυμένο σήμερα μοναστήρι σώζεται μόνο το Καθολικό. Ο ναός είναι κατάγραφος και οι τοιχογραφίες, παρά τις σοβαρές ζημιές, διατηρούνται σε ικανοποιητική κατάσταση.

Κοίμηση της Θεοτόκου

Η Παναγιά, ενοριακή εκκλησία του παλιού οικισμού στη νοτιοδυτική του άκρη, ακολουθεί έναν τύπο που είναι κοινός στη μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική της Ηπείρου. Πρόκειται για μονόχωρη βασιλική. Το εσωτερικό του ναού έχει ασβεστωθεί εκτός από τους τοίχους του Ιερού Βήματος και ένα μικρό τμήμα του δυτικού. Οι τοιχογραφίες βρίσκονται σε κακή κατάσταση.

Αγ. Παρασκευή

Η Αγία Παρασκευή, στον πάνω μαχαλά, είναι σήμερα κλειστή και παίζει τον ρόλο της αποθήκης των σκευών της Παναγιάς, που βρίσκεται σε στάδιο ανακαίνισης.

Για να επισκεφτείτε τις εκκλησίες αναζητήστε τον εφημέριο του χωριού πάτερα Παπαδήμο (τηλ.6976772427) , που διαμένει στο νέο χωριό.

Στον παλιό οικισμό θα βρεθείτε στρίβοντας από τον κεντρικό επαρχιακό δρόμο Ιωαννίνων - Κόνιτσας στο ύψος της Κλειδωνιάς. Μέσα από το σημερινό χωριό θα ακολουθήσετε τη σήμανση και μέσα από έναν δρόμο με πολλές στροφές, θα φτάσετε έπειτα από 8 χλμ στην Άνω Κλειδωνιά.